Hà Nội tập trung xây dựng các sản phẩm văn hóa chất lượng đáp ứng tiêu chuẩn trong nước và quốc tế; các xã, phường cần tìm ra những sản phẩm văn hóa đặc trưng của địa phương nhằm nâng cao hiệu quả và phát huy giá trị di sản văn hóa. Đây là chia sẻ của TS Nguyễn Thế Hùng – Phó Chủ tịch Hội Di sản văn hóa Việt Nam khi trao đổi với Báo Kinh tế & Đô thị về chủ đề Hà Nội bảo vệ và phát triển di sản văn hóa khi thực hiện Luật Thủ đô năm 2024 và vận hành chính quyền địa phương 2 cấp.
Phát huy nguồn lực văn hóa tại các xã, phường
Thưa ông, với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, các xã, phường được trao quyền mạnh hơn. Vậy các xã, phường trên địa bàn Hà Nội sẽ thuận lợi gì để phát huy nguồn lực văn hóa?
- Hiện nay, chính quyền cấp xã, phường được phân quyền mạnh hơn cho nên việc quản lý các di sản văn hóa trên địa bàn Hà Nội cơ bản là thuận lợi hơn trước. Để bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa theo tinh thần của Luật Thủ đô năm 2024, các xã, phường hãy quản lý thật tốt, quảng bá thật nhiều và tạo điều kiện để người dân địa phương thực hành các di sản văn hóa đấy nhằm thu hút khách du lịch cũng như giữ gìn được các di sản văn hóa.
Với việc chúng ta thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, đội ngũ những người làm văn hóa cấp xã, phường được tăng cường thêm nhiều từ cán bộ cấp quận, huyện. Tôi cho rằng, cán bộ văn hóa xã, phường mạnh hơn trước. Cho nên các kế hoạch về phát triển văn hóa mà TP Hà Nội đề ra trong những năm gần đây để thực hiện những chương trình bảo tồn di sản văn hóa cũng như phát triển TP sáng tạo thì cần phải kiên trì và tiếp tục thực hiện tốt.
Cùng với Luật Thủ đô năm 2024 có hiệu lực từ 1/7/2025, mới đây HĐND TP Hà Nội đã ban hành 2 Nghị quyết về trung tâm công nghiệp văn hóa, khu phát triển thương mại và văn hóa. Để khai mở hết tiềm lực phát triển văn hóa trong thời gian tới, Hà Nội và các xã, phường cần làm gì để tận dụng tốt các chính sách này, thưa ông?
-TP Hà Nội có ưu thế trong việc phát triển công nghiệp văn hóa cũng như thực thi sứ mệnh của một TP sáng tạo. Bởi Hà Nội có bề dày lịch sử lâu đời với rất nhiều di sản văn hóa và được coi là trung tâm văn hóa, lịch sử của Việt Nam. Các di sản văn hóa ở Hà Nội nếu được quản lý, giữ gìn và được phát huy tốt thì sẽ mang lại một nguồn lợi không chỉ về mặt tinh thần mà là nguồn lợi về vật chất lớn cho TP. Và khi Hà Nội thực hiện việc đó thì cũng góp phần tạo ra công ăn việc làm cho người dân, giúp họ có sinh kế mới cũng như tạo ra các sản phẩm văn hóa để thúc đẩy sự phát triển du lịch.
Tôi nghĩ, TP Hà Nội, mà đặc biệt là các xã, phường mới hãy xem xét rất kỹ lưỡng trên địa bàn mình có những di sản văn hóa gì có thể tổ chức khai thác để thu hút khách du lịch. Giống như trong ngành nông nghiệp thực hiện chương trình mỗi xã, phường có một sản phẩm đặc trưng, truyền thống (OCOP) nhằm nâng cao giá trị kinh tế, tạo việc làm và thu nhập cho người dân nông thôn.
Đối với Hà Nội, tôi tin là mỗi xã, phường của Thủ đô cũng sẽ có một sản phẩm văn hóa có thể khai thác được. Muốn vậy, chúng ta hãy tập trung vào vốn kho tàng di sản văn hóa mà cha ông đã để lại trên mảnh đất Hà Nội nghìn năm văn hiến này để khai thác. Và hy vọng mỗi xã, phường đều có một sản phẩm văn hóa đóng góp vào sự phát triển công nghiệp văn hóa và phát triển Hà Nội là TP sáng tạo, đóng góp vào sự phát triển chung của Thủ đô.
Hà Nội đột phá phát triển văn hóa trên môi trường số
Thưa ông, TP Hà Nội nên thực hiện những giải pháp đột phá gì để xây dựng, phát huy hiệu quả văn hóa trên môi trường số và khai thác tốt các giá trị truyền thống?
- Theo tôi, Hà Nội cần đẩy mạnh việc quản lý chặt và tạo ra một cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa cộng đồng thực hành nắm giữ di sản văn hóa với các nhà quản lý, các nhà khoa học và đối tác là những DN trong mọi lĩnh vực; đặc biệt là trong lĩnh vực du lịch, sản xuất các sản phẩm văn hóa nghệ thuật. Nếu như các nhóm đối tượng có sự phối hợp chặt chẽ thì chúng ta sẽ tạo ra được một cơ chế để vận hành, quản lý và khai thác tốt các di sản văn hóa trên địa bàn TP Hà Nội.
Du khách tham quan đền Cổ Loa, xã Đông Anh, thành phố Hà Nội. Ảnh: Hoài Nam
Về số hóa dữ liệu di sản văn hóa, TP Hà Nội đã triển khai rất nhiều. Bây giờ các cơ quan có trách nhiệm hãy khai thác những dữ liệu đã được số hóa để phát huy giá trị di sản văn hóa. Trong di sản văn hóa, không chỉ có di tích mà có cả các di sản văn hóa phi vật thể. Trong di sản văn hóa phi vật thể thì ẩm thực là loại hình mà Hà Nội có ưu thế lớn. Hàng nghìn món ăn của Hà Nội có thể được quảng bá tới du khách cả trong và ngoài nước qua môi trường số. Đi vào cụ thể thì có rất nhiều công việc đa dạng, ví dụ, người ta có thể quảng bá sản phẩm cốm làng Vòng trên môi trường số để giúp người dân trong làng tiêu thụ được nhiều cốm mà lại giới thiệu được sản phẩm truyền thống cũng như câu chuyện văn hóa của Thủ đô. Bên cạnh việc quảng bá, những cộng đồng nắm giữ, tạo ra các sản phẩm văn hóa có tính ẩm thực đó sẽ có điều kiện để phục hồi, cải tiến, có những phương thức phục vụ mới để khách du lịch ở trong và ngoài nước đều có thể tiếp cận được sản phẩm.
Trong việc phát triển công nghiệp văn hóa, các xã, phường nên lựa chọn định hướng như thế nào cho phù hợp với bối cảnh hiện nay, thưa ông?
- Phát triển được công nghiệp văn hóa thì trước hết thì các xã, phường hãy xem xét là mình có sản phẩm văn hóa gì, có tạo ra được cái sản phẩm văn hóa nào, sản phẩm văn hóa đó có đạt được tiêu chuẩn chung của Việt Nam cũng như của thế giới hay không.
Chúng ta không thể tùy tiện đưa ra một sản phẩm văn hóa chưa được kiểm định về mặt chất lượng ra xã hội. Chúng ta cũng không thể xuất khẩu được sản phẩm văn hóa nếu như không biết được tiêu chuẩn đối với sản phẩm văn hóa đó ở nước ngoài quản lý theo tiêu chuẩn nào; sản phẩm của chúng ta có phù hợp với tiêu chuẩn đấy không. Khi mà các sản phẩm của chúng ta đạt tiêu chuẩn thì mới có thể lan tỏa được.
Cho nên, theo tôi để phát triển công nghiệp văn hóa, chúng ta sẽ cần chú trọng xây dựng các tiêu chuẩn cho mỗi một sản phẩm để quản lý và sản xuất theo các tiêu chuẩn đó.
Tôi cũng muốn nhấn mạnh đến việc, mỗi phường, xã có sự sáng tạo riêng trong việc phát triển công nghiệp văn hóa. Hơn nữa, Hà Nội đã được vinh danh là TP sáng tạo thì các sản phẩm của chúng ta phải thể hiện được phẩm chất sáng tạo trong đó; chứ không phải là phường này học tập phường kia. Còn kinh nghiệm tốt cũng như thất bại của các phường, xã, chúng ta đều có thể học tập được của nhau để điều chỉnh trong quá trình phát triển công nghiệp văn hóa.
Xin cảm ơn ông!
